Białe bociany o czarnych charakterach? Natura rządzi się swoimi prawami

W Polsce mamy ponad 50 tysięcy par bocianów białych, co stanowi duży odsetek światowej populacji tych ptaków. Dorosłe bociany mają długie czerwone nogi oraz długie, spiczasto zakończone czerwone dzioby. Zapewne wielu z nas, na pytanie, co jedzą bociany, od razu odpowiedziałoby, że żaby. Okazuje się, że owszem, ptaki te zjadają żaby, ale jest to raczej ich uzupełniający pokarm. Ich głównym pożywieniem są przede wszystkim z krety, norniki, myszy, owady, czasem nawet ryby.

Krzysztof Pawlukojć, ornitolog: Często zjadają również młode z gniazd innych ptaków lub podloty przebywające poza gniazdem. Potrafią upolować nawet młodego zająca. Są to ptaki typowo mięsożerne. Ostatnio coraz częściej widzi się bociany na wysypiskach śmieci. Na przykład przy Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Spytkowie, koło Giżycka, coraz więcej bocianów koczuje i żeruje. Widuję tam regularnie stada złożone nawet z ponad 100 ptaków, które zachowują się niemal jak sępy. Krążą nad placem, walczą między sobą o lepsze kąski, wyszukują resztek żywności, rozrywają worki… Kilka par na budynkach zakładowych w ubiegłym roku założyło gniazda, a w jednym z nich w tym roku pojawiły się nawet młode. Z malowniczego widoku bociana na wsi, mamy widok brudnego bociana na wysypisku śmieci. Ptaki coraz częściej osiedlają się w pobliżu wysypisk śmieci, które stanowią dla nich dodatkowe (czasem  nawet główne), a przede wszystkim łatwe i wygodne źródło pożywienia. Szczególną wartość przedstawiają w przypadku okresowego deficytu naturalnego pokarmu. Niestety pożywienie, które ptaki znajdują na składowiskach i wysypiskach śmieci, nie jest dla nich właściwe i optymalne, a często jest wręcz szkodliwe.

Bocianom przypisujemy również takie cechy jak troskliwość i opiekuńczość. Zdarza się jednak, że dorosłe ptaki wyrzucają z gniazda młode.

Krzysztof Pawlukojć: Bociany, jak wszystkie ptaki, kierują się instynktem. Jeżeli są sprzyjające warunki, w pobliżu gniazda jest dużo podmokłych łąk, śródpolnych rozlewisk, oczek wodnych itp. terenów, gdzie bociany mogą znaleźć dużo pożywienia, wówczas są w stanie wykarmić wszystkie pisklęta. Bociany białe najczęściej składają od 3 do 5 jaj. Jeżeli warunki nie są sprzyjające (susza), wtedy wyrzucają mniejsze, słabsze młode. Ptaki oceniają swoje możliwości, instynktownie czują, że nie dadzą rady wykarmić wszystkich piskląt. Z naszego punktu widzenia może wydawać się to okrutne, jednak takie są prawa natury.

Co z opinią, że bociany są doskonałymi lotnikami? Czy rzeczywiście potrafią tak świetnie latać? Mogłoby się tak wydawać, z uwagi na fakt, że przecież z Afryką dzielą nas tysiące kilometrów.  

Krzysztof Pawlukojć: Bociany czekają na odpowiednie warunki atmosferyczne, żeby odlecieć do ciepłych krajów. Bociany w zasadzie przez całą drogę do Afryki poruszają się lotem biernym - wykorzystują prądy powietrzne, kominy powietrzne. Lotem szybowcowym przemieszczają się na daną odległość, po czym lądują i znowu czekają na odpowiednie warunki.  Przed wędrówką bociany zbierają się w większe grupy, tworząc tzw. sejmiki. To czas, w którym ptaki oczekują na dobre warunki, wspólnie żerują i przygotowują się do lotu. Wszystko dostosowane jest do pogody.

Mówi się również, że bociany zawsze wracają do swoich gniazd.

Krzysztof Pawlukojć: Z reguły tak jest. Jeśli oczywiście przetrwają trudy podróży, bo wiadomo, że to jest największe zagrożenie dla tych ptaków (np. polowania na bociany w krajach afrykańskich, albo kolizje z wiatrakami, liniami wysokiego napięcia). Zazwyczaj pierwsze wracają samce, po jakimś czasie dołączają do nich samice. Mówi się, że pary bocianie łączą się na całe życie. Rzeczywiście tak jest, ale to jest przywiązanie bardziej do gniazda niż do partnera. Wczesną wiosną częstym widokiem są też zaciekłe, agresywne, nawet krwawe walki bocianów, właśnie o gniazda. Z reguły w walkach o gniazdo zwyciężają właściciele gniazd, ponieważ są bardziej zaangażowani w walkę, w obronę.

Czasami zdarza się, że bocian nie odleci z pozostałymi. Co należy wówczas z nim zrobić?

Krzysztof Pawlukojć: Kiedy bocian nie odleciał, najpierw trzeba sprawdzić, w jakiej jest kondycji. Czy może w ogóle latać. Czasami bywa tak, że młode trochę ociągają się z odlotem. I lecą we wrześniu. Trzeba dać im czas i obserwować. Jeżeli bocian nie odleci, można to zgłosić do Ośrodka Rehabilitacji Ptaków Dzikich w Bukwałdzie, do ośrodka przy Mazurskim Parku Krajobrazowym w Krutyni lub do Polskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków.

Warto pamiętać, że w Polsce bocian biały objęty jest ochroną.