To warto zobaczyć. Sątoczno – majestatyczny kościół i ruiny zamku

Kościół gotycki w Sątocznie

Patrząc na niewielką osadę wiejską – Sąteczno trudno zrozumieć górujący nad wioską majestatyczny kościół. Dlaczego wzniesiono tak olbrzymią świątynię? Odpowiedzią może być historyczny fakt, że niegdyś była to ważna miejscowość dla Zakonu Krzyżackiego.

Od strony zewnętrznej ma długość 45 m. Wymiary wewnętrzne to: nawa 21,6x9,2 m, chór (dwuprzęsłowy) 14,4x7,2 m. przykryty sklepieniem gwiaździstym. Na kościelnej wieży (wysokość 32 m) znajdują się dzwony – najstarszy z 1597. Mury kościoła są znacznie starsze: nawy i przyziemia wieży pochodzą z XIV w., z początków XV wieku jest chór i położona od północy zakrystia oraz od południa kruchta, z XVIII wieku - kaplica grobowa Eulenburgów.

fot. fotopolska.eu

Wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku z warsztatu Biereichla w Reszelu. Pierwszym proboszczem ewangelickim w Sątocznie był Valentin Buge (lata 1525–1537), a ostatnim Karol Dettmar (lata 1932–1945). Polscy diakoni w Sątocznie występowali do 1697.

fot. fotopolska.eu

Kościół istnieje do dziś i warto przyjechać do tej niewielkiej wsi aby go obejrzeć.

Pozostałości po zamku krzyżackim

W 1326 na terenie opuszczonej osady pruskiej na polu Lunen (pruskie „moczar”) komtur z Bałgi, Dietrich von Altenburg, nakazał wybudować strażnicę krzyżacką. Przy zamku powstała osada targowa o ponadlokalnym zasięgu, która otrzymała prawa miejskie. W 1344 w Sątocznie podjęto próbę zorganizowania komturii. Pierwszym i jedynym komturem Sątoczna został Johann Wurkini. W 1347 Sątoczno zostało spalone przez Litwinów, w związku z czym komturię zlikwidowano. W czasie wojny trzynastoletniej Sątoczno przystąpiło do Związku Pruskiego i przez kilka lat czynnie występowało przeciw Krzyżakom. W tym czasie opisywane jeszcze było jako miasto.

fot. zamki.pl

Zamek w Sątocznie został rozebrany w 1628 r. Do niedawna lokalizacja obiektu pozostawała nieznana, Georg Dehio umiejscawiał zamek w pobliżu wideł Sajny i Gubera. Prowadzone przez 10 lat na przełomie XX i XXI wieku badania pod kierunkiem Jacka Wysockiego pozwoliły na lokalizację zamku i częściowe odsłonięcie jego pozostałości. Znajdował się on na północ od kościoła.

W czasie potopu szwedzkiego elektor pruski Fryderyk Wilhelm I zerwał więź lenną z Rzecząpospolitą i stanął po stronie Szwecji.

W reakcji na to na przełomie 1656/57 na Prusy najechały wojska polsko-litewskie, którym towarzyszyli sprzymierzeni z nimi Tatarzy. W wyniku tych działań Sątoczno zostało zniszczone. W 1709 epidemia dżumy dziesięciokrotnie zmniejszyła liczbę ludności w Sątocznie i okolicy. W latach 1839–1842 kościół odrestaurowano według pomysłu proboszcza Szymona Gemmela.

Sątoczno też znacznie ucierpiało w czasie wojen napoleońskich oraz I i II wojny światowej. W 1924 r. miejscowość odwiedził Paul von Hindenburg, który w 10-lecie zwycięstwa nad Rosjanami pod Tannenbergiem był podejmowany w Prusach Wschodnich. Wieś znajdowała się w posiadaniu hrabiów Eulenburg do 1945. Ostatni sołtys sprzed 1945 r. nosił nazwisko Jendrzejczyk.

fot. fotopolska.eu

Po II wojnie światowej miejscowość włączono do Polski, a jej dotychczasowi mieszkańcy zostali wysiedleni do Niemiec. Większość gruntów należących do wsi użytkowały PGR. W 1949 r. uruchomiono we wsi kino, w 1950 r. otwarto bibliotekę wiejską. W kolejnych latach oddano do użytku nowy budynek szkoły ośmioklasowej oraz otwarto przedszkole.

W 2000 roku, na swoim polu, mieszkaniec wsi Stefan Lelonek znalazł ozdobny relikwiarz w formie krzyża (enkolpion) wykonany ze złota i mosiądzu, w którym rycerze nosili na szyi relikwie lub wersety z Pisma Świętego. Enkolpion z Sątoczna datowany jest na XII–XIII wiek.