Boże

Boże to wieś w Polsce położona w gminie Mrągowo. Niewielka miejscowość na Mazurach o wielkiej historii i wspaniałych zabytkach. Warto tu koniecznie zajrzeć.

Miejscowość lokowana w 1370 r. na prawie chełmińskim. Po 1737 r. przy kościele powstała szkoła wiejska. We wsi na miejscu zrujnowanego kościoła w 1754 wybudowane zostało rodowe mauzoleum Suchodolców (Suchodolskich – znana rodzina ariańska). W 1785 r. we wsi były 23 domy.

W latach 1815–1821 Boże było określano jako szlachecka wieś kościelna, w której zamieszkiwało 156 osób. W 1882 r. kościół rozebrano a wieś Boże włączona została do parafii luterańskiej w Szestnie. Włoki należące do plebana zostały zlicytowane. Mauzoleum Suchodolców odnowiono w 1833.

W 1885 właścicielem dóbr Boże po rodzinie von Suchodletz został Ferdynand Rogalla von Bieberstein z Baranowa. W 1900 r. majątek obejmował ponad 90 włók ziemi, hodowano w nim konie, bydło, trzodę chlewną i owce, funkcjonowała mleczarnia parowa, cegielnia, tartak oraz zakład ogrodniczo-handlowy.

Majątek ziemski razem z folwarkiem miał powierzchnię prawie 800 ha. Funkcjonowały tu mleczarnia, młyn, tartak i cegielnia. W kolejnych latach część majątku rozparcelowano na gospodarstwa chłopskie i osadzono przesiedleńców niemieckich z Wołynia oraz założono leśniczówkę, która strzegła też tutejszej suszarni nasion. Pozostałe gospodarstwo rolne specjalizowało się w hodowli kwalifikowanych sadzeniaków kartofli oraz ziarna siewnego zbóż i roślin pastewnych. Swoje pola doświadczalne miało także Wschodniopruskie Towarzystwo Hodowli Nasion Nordost. Do majątku należała cegielnia, którą unowocześniono i dzięki specjalnej suszarni mogła pracować także zimą, osiągając roczną wydajność 6 mln sztuk cegieł.

W 1945 r. wszyscy mieszkańcy wsi wraz ze swoim mieniem pozostali na miejscu. Po II wojnie światowej w Bożem funkcjonował PGR.

Zabytki w Boże

• Kościół z XVIII w., dawne mauzoleum Suchodolców.
• Klasycystyczny dwór wybudowany w 1848 roku. Dwór na osi elewacji wzdłużnych posiada obustronne ryzality. Ryzalit od strony dawnego parku na poziomie pierwszego piętra posiada arkady w których mieszczą się okna oraz na skrajach posągi. Z centralnej arkady na poziomie pierwszego piętra przejście na taras. Wsparty na kolumnach taras osłania wejście do dworu. Dwór nakryty jest dachem naczółkowym. Współcześnie w budynku mieści się szkoła podstawowa.
• Budynek rządówki z arkadowym podcieniem od frontu.
• Budynki gospodarcze z końca XIX i początków XX wieku.
• Park XIX wiek .
• Grodzisko po fortyfikacji rycerskiej z okresu krzyżackiego – relikty budowli znajdujące się na zachód od kaplicy – przypuszczalnie niewielkiej krzyżackiej wieży obronnej. Funkcjonowała ona po zasiedleniu tych terenów przez Zakon Krzyżacki w 2 poł. XIV w., lub też na początku XV wieku. Badania jej pozostałości prowadził Tomasz Nowakiewicz w 1998 roku. Stanowisko interpretowane jest jako siedziba rycerska z okresu państwa krzyżackiego.
• Grodzisko plemienia Galindów położone na północ od wsi. Datowane na 2 poł. X–X/XI wieku. Niewielkie i zniszczone. Odkryto tu m.in. kamienne podwaliny budynku o charakterze mieszkalnym. Grodzisko, wraz z towarzyszącą mu od wschodu osadą otwartą pełniło prawdopodobnie rolę prestiżowej siedziby galindzkiego możnowładcy. Badania prowadził tu w 1997 r. Tomasz Nowakiewicz.